Verschijnselen van een Psychose.
Het doel van dit hoofdstuk:
De kans op een psychose verkleinen door:
- Meer te weten te komen over de mogelijke verschijnselen van een psychose.
- Meer zicht te krijgen op de verschijnselen die zich bij je hebben voorgedaan.
Inleiding
Wanneer mensen voor het eerst geconfronteerd worden met psychose, zijn ze vaak op zoek naar meer informatie over de ervaringen die ze doormaken en wat psychose precies inhoudt. Dit hoofdstuk behandelt de symptomen die typisch zijn voor psychose. We zullen achtereenvolgens stilstaan bij hallucinaties, wanen en desorganisatie (verwarring). Het is van belang te benadrukken dat iedere persoon uniek is en dat psychose zich bij verschillende individuen op verschillende manieren kan manifesteren. Het invullen van de vragenlijst biedt u de gelegenheid om uw eigen symptomen van psychose te onderzoeken.
Psychose is een ernstige psychische aandoening die invloed heeft op de manier waarop een persoon denkt, voelt en zich gedraagt. Mensen met psychose kunnen het contact met de realiteit verliezen en hallucinaties, wanen en verwarde gedachten ervaren.
Dit betekent dat de symptomen van psychose in ernst kunnen variëren van persoon tot persoon. Sommige mensen kunnen slechts milde symptomen ervaren, terwijl anderen ernstigere symptomen hebben die aanzienlijk van invloed zijn op hun dagelijks leven.
Als u zich zorgen maakt dat u zelf of iemand die u kent mogelijk psychose ervaart, is het belangrijk om professionele hulp te zoeken.
Een geestelijke gezondheidsprofessional kan uw symptomen beoordelen en behandeling bieden om u te helpen uw aandoening te beheersen.
De vragenlijst aan het einde van dit hoofdstuk biedt u de mogelijkheid om uw eigen symptomen van psychose te beoordelen.
Deze vragenlijst is geen diagnostisch instrument, maar het kan u helpen gebieden van zorg te identificeren. Als u zich zorgen maakt over uw symptomen, neem dan contact op met een geestelijke gezondheidsprofessional.
Het is belangrijk om zo snel mogelijk professionele hulp te zoeken. Psychose kan een pijnlijke en isolerende ervaring zijn, maar met de juiste behandeling en ondersteuning is het mogelijk om de symptomen onder controle te houden en een bevredigend leven te leiden.
Psychose
Het exacte aantal mensen dat in Nederland voor het eerst psychose ervaart, is niet bekend, maar wordt geschat op ongeveer 2.000. Dit aantal omvat mensen met schizofreniespectrumstoornissen, evenals mensen met andere vormen van psychose. In totaal hebben meer dan 120.000 mensen in Nederland minstens één psychose meegemaakt.
Er zijn veel verschillende soorten psychose, maar enkele van de meest voorkomende zijn:
Schizofrenie is een chronische en ernstige mentale stoornis die het denkvermogen, de waarnemingen en de gedragingen van een persoon diepgaand beïnvloedt. Deze complexe aandoening kan leiden tot uiteenlopende symptomen, waaronder hallucinaties, waarin iemand dingen hoort of ziet die er niet zijn, wanen die misleidende overtuigingen met zich meebrengen – zoals het gevoel dat men voortdurend wordt gevolgd of dat men een bijzondere macht heeft – evenals ongeorganiseerd denken dat het moeilijk maakt om helder te communiceren of dagelijkse taken uit te voeren. Bovendien ervaren veel mensen met schizofrenie een sterke sociale terugtrekking, wat hun relaties en dagelijkse interacties aanzienlijk kan beïnvloeden.
De bipolaire stoornis is een uitdagende psychische aandoening die grote, vaak extreme, veranderingen in de stemming, energie en het vermogen om in het dagelijks leven te functioneren met zich meebrengt. Personen die lijden aan deze aandoening kunnen afwisselend perioden van manie ervaren, gekenmerkt door intens verhoogde energie en euforie, en depressieve episodes waarin ze zich hopeloos en vermoeid voelen. Het is ook mogelijk dat ze tijdens deze stemmingswisselingen psychotische symptomen meemaken, die de realiteitswaardering verder kunnen verstoren en hun vermogen om normaal te functioneren aanzienlijk beïnvloeden.
Psychotische depressie is een ernstige vorm van depressie die niet alleen intense symptomen van verdriet en wanhoop met zich meebrengt, maar ook psychotische ervaringen kan veroorzaken. Mensen die lijden aan psychotische depressie kunnen last hebben van hallucinaties, waarin ze onwerkelijke dingen zien of horen, en wanen, waarbij ze in beslag worden genomen door ongefundeerde overtuigingen, zoals een gevoel van totale waardeloosheid of schuld. Deze aandoening gaat vaak gepaard met een diepgeworteld gevoel van hopeloosheid, wat de dagelijkse kwaliteit van leven van de betrokken personen verder kan ondermijnen, en het kan hen beletten om sociale contacten te onderhouden of deel te nemen aan activiteiten die ooit plezierig waren.
De ziekte van Alzheimer is een complexe en progressieve vorm van dementie die van invloed is op verschillende cognitieve functies, waaronder het geheugen, het denken en het gedrag. Naarmate de ziekte zich ontwikkelt, ervaren mensen met Alzheimer vaak ernstige uitdagingen in hun dagelijks leven, waaronder problemen met het herkennen van geliefden en het begrijpen van gesprekken. Daarnaast kan het ook leiden tot psychotische ervaringen, zoals hallucinaties en wanen, die de realiteitsbeleving van de persoon verder verstoren. Deze symptomen kunnen leiden tot verwarring en angst, zowel voor de patiënten zelf als voor hun naasten, wat de impact van de ziekte nog verergert.
Dit type psychose wordt veroorzaakt door het gebruik van verschillende psychoactieve middelen, waaronder drugs en alcohol. Personen die deze stoffen gebruiken, kunnen tijdens hun gebruik ernstige psychische symptomen ervaren, zoals hallucinaties, wanen en ongeorganiseerd denken. Deze ervaringen kunnen variëren van mild tot ernstig en zijn vaak verstorend voor de algehele mentale toestand van de persoon. De psychose kan optreden terwijl de persoon onder invloed is of zelfs na een periode van intensief gebruik, wat de gevolgen van middelenmisbruik nog zorgwekkender maakt. Het is belangrijk om te begrijpen dat deze psychose kan leiden tot gevaarlijk gedrag en moet worden aangepakt met professionele hulp en ondersteuning.
Zoals je kunt zien, kan een psychose zich op veel verschillende manieren manifesteren en door verschillende factoren worden veroorzaakt. Het is belangrijk om te onthouden dat er hulp beschikbaar is voor mensen die een psychose ervaren, en met de juiste behandeling kunnen veel mensen hun symptomen onder controle houden en een bevredigend leven leiden.
Mensen met psychose kunnen een verscheidenheid aan symptomen ervaren, waaronder:
Hallucinaties zijn intrigerende en soms verontrustende ervaringen waarbij iemand dingen waarneemt die in de werkelijkheid niet bestaan. Dit kan zich manifesteren in de vorm van zien, horen, proeven, ruiken of voelen. Een voorbeeld hiervan is iemand die lijdt aan auditieve hallucinaties; deze persoon kan stemmen horen die er in werkelijkheid niet zijn, wat leidt tot verwarring en ongemak. Hallucinaties kunnen een aanzienlijke impact hebben op het dagelijks leven en het welzijn van een individu.
Wanen zijn gefundeerde misvattingen of illusoire overtuigingen die met absolute zekerheid worden vastgehouden, zelfs wanneer er overtuigend tegenbewijs is. Deze valse overtuigingen kunnen de manier waarop iemand de wereld ervaart en interpreteert ernstig beïnvloeden. Een voorbeeld van een dergelijke wanen is iemand die gelooft dat ze voortdurend worden gevolgd of nauwlettend in de gaten gehouden. Dergelijke gedachten kunnen leiden tot intense angst en een gevoel van paranoia, wat het moeilijk maakt om in contact te komen met anderen of dagelijkse taken uit te voeren.
Gedesorganiseerd denken is een stoornis in de cognitieve processen, waardoor het voor anderen vaak moeilijk is om de gedachtegang van een persoon te volgen. Dit kan zich uiten in chaotische of onsamenhangende spraak, waarbij iemand van het ene onderwerp naar het andere springt zonder duidelijke samenhang. Bijvoorbeeld, iemand met deze aandoening kan onsamenhangende zinnen uitspreken en lijkt vaak in een andere gedachtenwereld te zijn. Dit kan communicatie bemoeilijken en de relatie met anderen beïnvloeden.
Stoornissen in emoties omvatten een breed scala aan gevoelens, zoals angst, agitatie of depressie. Deze emotionele instabiliteit kan het dagelijkse leven van een individu ingrijpend beïnvloeden, waardoor het moeilijk wordt om in sociale situaties te functioneren of om een gevoel van welzijn te ervaren. Dit kan natuurlijk leiden tot een vicieuze cirkel van negatieve emoties en een verstoord zelfbeeld. Het is belangrijk voor mensen die last hebben van dergelijke stoornissen om de juiste ondersteuning en behandeling te zoeken om hun emotionele gezondheid te verbeteren.
Psychose kan een zeer verwarrende en angstaanjagende ervaring zijn. Het is belangrijk te onthouden dat je niet alleen bent en dat er veel mensen zijn die je kunnen helpen. Als je psychose ervaart, is het belangrijk om professionele hulp te zoeken. Een geestelijke gezondheidsprofessional kan je symptomen beoordelen en behandeling bieden om je aandoening te helpen beheren.
Hier zijn nog enkele details over psychose:
Als je je zorgen maakt dat jij of iemand die je kent psychose ervaart, is het belangrijk om professionele hulp te zoeken. Een geestelijke gezondheidsprofessional kan je symptomen beoordelen en behandeling bieden om je aandoening te helpen beheren.
Het is belangrijk dat mensen weten dat ze niet alleen staan in hun ervaringen en dat er hulpbronnen beschikbaar zijn om hen te helpen met hun aandoening om te gaan.
Hallucinaties, wanen en desorganisatie
Een psychose brengt vaak met zich mee dat mensen grotendeels het contact met de werkelijkheid verliezen. Tijdens een psychose kunnen mensen te maken krijgen met hallucinaties, wanen en symptomen van desorganisatie. De ernst, duur en frequentie van deze symptomen kunnen variëren van persoon tot persoon. Hieronder worden de verschillende symptomen besproken:
Mensen met een psychose kunnen waarnemingsstoornissen ervaren, zoals het horen van stemmen die anderen niet horen. Dit wordt hallucinatie genoemd. Ze kunnen ook andere zintuiglijke ervaringen hebben die niet overeenkomen met de werkelijkheid, zoals het zien, ruiken, proeven of voelen van dingen die er niet zijn.
Personen met een psychose kunnen denkstoornissen hebben. Ze kunnen gedachten hebben die niet in overeenstemming zijn met de realiteit, wat wanen worden genoemd. Dit kan variëren van het hebben van achterdochtige overtuigingen dat anderen hen kwaad willen doen tot het hebben van grootheidswanen waarbij ze geloven dat ze speciale krachten, identiteiten of missies hebben.
Desorganisatie komt vaak voor bij mensen met een psychose. Dit kan zich uiten in verward gedrag, het moeilijk kunnen volgen van gesprekken, het hebben van onsamenhangende spraak of het tonen van vreemd gedrag dat anderen als onbegrijpelijk of ongepast kunnen ervaren.
Het is belangrijk op te merken dat elk individu uniek is en dat de symptomen van een psychose variëren van persoon tot persoon. Sommige mensen kunnen bijvoorbeeld voornamelijk last hebben van hallucinaties, terwijl anderen meer uitgesproken wanen of desorganisatie ervaren. Daarnaast kunnen de symptomen in intensiteit en frequentie fluctueren gedurende de tijd.
Hallucinaties zijn zintuiglijke ervaringen die optreden zonder een werkelijke stimulus. Bijvoorbeeld, iemand met auditieve hallucinaties kan stemmen horen die er niet zijn. Ook visuele hallucinaties kunnen voorkomen, waarbij mensen met psychose dingen kunnen zien die er niet zijn.
Onze waarneming van de wereld om ons heen gebeurt via de vijf zintuigen: horen, zien, ruiken, proeven en tasten. Deze zintuigen vormen de schakel tussen de buitenwereld en onze innerlijke ervaring. Soms kan ons waarnemingsvermogen echter verstoord raken. In dergelijke gevallen genereert onze geest zelf zintuiglijke informatie, zoals het horen van een stem, zonder dat het bijbehorende zintuig (bijvoorbeeld het gehoor) deze informatie daadwerkelijk heeft waargenomen. Deze verstoring in de hersenen leidt ertoe dat zintuiglijke informatie (zoals het horen van een stem of het ruiken van rook) wordt geïnterpreteerd als afkomstig van buitenaf, in plaats van van binnenuit. Dit verschijnsel staat bekend als hallucinaties.
Hallucinaties zijn zintuiglijke waarnemingen zonder externe bron in de buitenwereld. Ze ontstaan als gevolg van incorrecte informatieverwerking tussen onze zintuigen en hersenen. De waarneming vindt plaats in onze innerlijke belevingswereld. Terwijl iemand die hallucineert deze ervaringen intern waarneemt, zullen anderen in de buitenwereld niet dezelfde waarnemingen doen.
Er worden verschillende typen hallucinaties onderscheiden op basis van de vijf zintuigen:
+ Gehoorshallucinaties:
Dit omvat het horen van stemmen of geluiden.
+ Gezichtshallucinaties:
Dit verwijst naar het zien van dingen, beelden of visuele verschijnselen.
+ Reukhallucinaties:
Hierbij worden geuren waargenomen die er in werkelijkheid niet zijn.
+ Smaakhallucinaties:
Dit betreft het ervaren van smaken, vaak als vreemd of ongebruikelijk wordt beschouwd.
+ Tasthallucinaties:
Dit kan variëren van het gevoel dat er iets in het lichaam gebeurt, meestal in de ingewanden, tot het waarnemen van aanrakingen die er in werkelijkheid niet zijn.
Gehoorshallucinaties en gezichtshallucinaties komen het meest voor, terwijl de andere vormen van hallucinaties minder frequent voorkomen. Het is logisch dat auditieve en visuele het meest voorkomen, omdat dat onze belangrijkste zintuigen zijn om te communiceren en informatie op te nemen.
Het begrijpen van de verschillende soorten hallucinaties en hoe ze kunnen voorkomen, draagt bij aan een beter inzicht in de belevingswereld van mensen die hiermee te maken hebben. Het biedt ook de mogelijkheid om passende ondersteuning en behandeling te bieden aan diegenen die deze symptomen ervaren.
Wanen zijn valse overtuigingen die met absolute zekerheid worden vastgehouden, zelfs in het gezicht van tegenbewijs. Bijvoorbeeld, iemand met wanen van vervolging kan geloven dat ze gevolgd of bespied worden. Wanen van grootheidswaanzin kunnen ertoe leiden dat iemand gelooft dat ze een beroemd persoon zijn of speciale krachten hebben.
Een waan is een gedachte die wordt veroorzaakt door een stoornis in de inhoud van het denken. Het kenmerkende van een waan is dat wat je denkt niet overeenkomt met de werkelijkheid. Wanen zijn gedachten die niet in overeenstemming zijn met de informatie die uit de buitenwereld komt. Ze hebben meestal betrekking op jezelf en kunnen sterk van persoon tot persoon verschillen.
Hier volgen enkele voorbeelden van wanen:
Dit houdt in dat je overtuigd bent dat anderen kwaadwillend tegen je zijn of je benadelen, terwijl daar geen bewijs voor is.
Dit kan zich uiten als het geloof dat je de wereld moet redden van alle kwaad of dat je een boodschapper bent van een hogere macht.
Daarnaast kunnen er betrekkingsideeën optreden, waarbij je het gevoel hebt dat anderen speciaal voor jou bepaalde handelingen uitvoeren of nalaten. Dit gevoel kan zo intens zijn dat je denkt dat je gedrag van anderen direct op jou is gericht. Het kan bijvoorbeeld gaan om situaties waarin je het idee hebt dat iemand op de bus wacht of spreekt over thema's die jou persoonlijk raken, alsof er een onzichtbare band is die jullie verbindt. Dit kunnen ook specifieke boodschappen zijn die je denkt te ontvangen via televisie, radio of de betekenis die je toekent aan objecten of gebeurtenissen in je omgeving. Een willekeurige commercial of een nieuwsbericht kan voor jou ineens een diepere, persoonlijke betekenis krijgen, alsof het een directe boodschap voor jou inhoudt.
Wanen zijn overtuigingen die gebaseerd zijn op onjuiste conclusies. Wat kenmerkend is, is dat deze overtuigingen hardnekkig worden vastgehouden, zelfs wanneer er bewijs is dat ze niet juist zijn. Bijvoorbeeld, iemand kan ten onrechte geloven dat zij of hij voortdurend in de gaten wordt gehouden, ondanks het gebrek aan bewijs. Het belangrijkste onderscheid van wanen is dat ze geen deel uitmaken van de normale opvattingen binnen een (sub)cultuur of religieus kader. Dit maakt het des te ingewikkelder, omdat de betrokken persoon in zijn of haar overtuiging vaak volledig overtuigd is van de waarheid ervan, terwijl deze overtuiging afwijkt van de algemene consensus.
Het begrijpen en herkennen van wanen is essentieel bij het ondersteunen en behandelen van mensen die hiermee te maken hebben. Door de complexiteit en individuele variatie van wanen is het van belang om op een empathische en gevoelige manier met deze ervaringen om te gaan. Professionele hulp en ondersteuning zijn van groot belang, omdat de impact van wanen op het dagelijks leven en de mentale gezondheid van de persoon aanzienlijk kan zijn. Het creëren van een veilige omgeving waarin deze ervaringen gedeeld en besproken kunnen worden, is cruciaal voor herstel en begrip.
Desorganisatie verwijst naar een verstoring in het denken en gedrag. Mensen met psychose kunnen moeite hebben om hun gedachten te organiseren en hun spraak kan onsamenhangend of verward zijn. Ze kunnen ook moeite hebben met eenvoudige taken of voor zichzelf zorgen.
Bij een psychose kunnen ook verschijnselen van desorganisatie optreden, die zich uiten in wanorde in het denken, spreken, handelen en voelen. Als gevolg van een stoornis in de informatieverwerking in de hersenen is iemand mogelijk niet meer in staat om orde aan te brengen in zijn functioneren. Dit leidt tot onsamenhangendheid op verschillende terreinen van het dagelijks functioneren.
Hier volgen enkele voorbeelden van desorganisatie:
Mensen kunnen moeite hebben met logisch nadenken en redeneren. Ze kunnen in een gesprek van de hak op de tak springen, zinnen beginnen maar ze niet afmaken, en geen onderscheid kunnen maken tussen hoofd- en bijzaken. Het vermogen om logische verbanden te zien gaat verloren. Mensen die gedesorganiseerd zijn in hun denken ervaren vaak moeilijkheden bij het behouden van een overzicht in hun eigen handelen en denken.
Dit uit zich doordat iemand met veel verschillende dingen tegelijk bezig is en moeite heeft met het voltooien van taken. Bijvoorbeeld iemand die van plan is om naar de film te gaan, de deur uitgaat, maar halverwege zonder aanwijsbare of logische verklaring weer terugkeert of geheel iets anders gaat doen.
Mensen kunnen onverwachts, zonder zichtbare aanleiding, beginnen te grinniken of te lachen. Ook kunnen ze zonder ogenschijnlijke reden boos worden of in woede uitbarsten. Mensen die gedesorganiseerd zijn in hun emoties ervaren vaak moeilijkheden bij het aanpassen aan het dagelijks sociale leven en in de omgang met anderen.
Het is van belang op te merken dat deze symptomen sterk kunnen variëren in ernst en manifestatie bij verschillende individuen. Ze kunnen een significante impact hebben op iemands functioneren en hun vermogen om dagelijkse taken uit te voeren en relaties aan te gaan.
Het herkennen en begrijpen van deze desorganisaties is van cruciaal belang bij het bieden van de juiste ondersteuning en behandeling aan mensen met een psychose. Professionele hulp en begeleiding zijn essentieel om hen te helpen bij het ontwikkelen van strategieën om met deze symptomen om te gaan en het herstelproces te bevorderen.
Het is belangrijk dat mensen begrijpen dat psychose een spectrumstoornis is en zich bij iedereen anders kan manifesteren. Het advies om professionele hulp te zoeken als iemand vermoedt dat hij of zij een psychose heeft, is ook cruciaal.
Bij een psychose kunnen naast de eerder genoemde symptomen ook andere klachten optreden. Hoewel deze verschijnselen niet direct gerelateerd hoeven te zijn aan een psychose, komen ze vaak samen voor en beïnvloeden ze mede hoe je je voelt.
Hier volgen enkele voorbeelden van deze klachten:
Mensen kunnen plotselinge en onvoorspelbare stemmingswisselingen ervaren. Ze kunnen zich bijvoorbeeld depressief, angstig, geïrriteerd of juist extreem opgewekt voelen. Deze veranderingen in stemming kunnen aanzienlijke invloed hebben op iemands algehele welzijn.
Tijdens een psychose kunnen mensen merken dat hun eetlust verandert. Ze kunnen meer of juist minder gaan eten dan normaal. Hetzelfde geldt voor het slaappatroon, waarbij iemand moeite kan hebben met in slaap vallen, vaak wakker wordt gedurende de nacht of juist overdreven veel slaap nodig heeft.
Slaapgebrek kan de symptomen verergeren en het moeilijker maken om met stress om te gaan.
Een psychose kan van invloed zijn op het zelfvertrouwen van een persoon. Ze kunnen zich onzeker voelen over zichzelf, twijfelen aan hun eigen capaciteiten of juist een overdreven gevoel van zelfvertrouwen ervaren.
Mensen met een psychose kunnen zich vaak nerveus of gespannen voelen. Ze kunnen een constant gevoel van onrust ervaren, wat kan leiden tot innerlijke spanning en rusteloosheid.
Angstgevoelens zijn veelvoorkomend bij een psychose. Mensen kunnen zich angstig voelen zonder duidelijke reden, zich zorgen maken over irreële bedreigingen of een algemeen gevoel van angst ervaren dat hun dagelijks leven beïnvloedt.
Een toegenomen prikkelbaarheid is ook een mogelijk symptoom bij een psychose. Kleine irritaties of frustraties kunnen gemakkelijk leiden tot hevige emotionele reacties, waardoor de persoon snel geïrriteerd, boos of gefrustreerd raakt.
Het is op te merken dat deze klachten individueel kunnen variëren en dat niet iedereen met een psychose alle symptomen zal ervaren. De aanwezigheid van deze symptomen kan echter wel van invloed zijn op het algehele welbevinden en functioneren van een persoon.
Het begrijpen en herkennen van deze bijkomende klachten is van belang voor het bieden van de juiste ondersteuning en behandeling. Een multidisciplinaire aanpak, inclusief professionele begeleiding en therapie, kan helpen bij het omgaan met deze symptomen en het bevorderen van het herstelproces.
Als de psychotische verschijnselen (men noemt deze ook wel de positieve symptomen) na behandeling geweken zijn, blijven soms restverschijnselen. Dit zijn zogenaamde negatieve symptomen, die gepaard gaan met verlies van functies. Later gaan we hier dieper op in.
Waarschijnlijk zijn je psychotische belevingen nu (voor een deel) achter de rug. Om helder zicht te krijgen op je psychotische belevingen moet je als het ware van een afstandje naar jezelf kijken. Pas dan kun je overzien wat je wel en wat je niet hindert.
De volgende vragenlijst is een hulpmiddel bij het in kaart brengen van je mogelijke symptomen. Denk er bij het invullen aan dat sommige verschijnselen er nu niet zijn, maar in het verleden wel zijn geweest.
Je kan de volgende lijst invullen, met de volgende antwoorden:
Ik denk dat ik de gedachten van anderen kan lezen.
Ik denk dat anderen mijn gedachten kunnen lezen.
Ik denk dat anderen mij bespioneren of tegen mij samenspannen.
Ik heb het idee anderen niet te kunnen vertrouwen.
Ik heb het idee dat mensen om mij lachen of over mij praten.
Godsdienst betekent veel voor me.
Ik ontvang via de radio en/of tv voor mij bestemde boodschappen.
Het lijkt alsof mijn gedachten plotseling stoppen.
Mijn gedachten gaan zo snel dat ik ze niet kan bijhouden.
Ik denk een bijzondere opdracht in het leven te hebben.
Ik voel me slecht en schuldig over dingen die ik vroeger heb gedaan.
Ik hoor stemmen/geluiden.
Ik zie dingen/beelden/vormen die anderen niet zien.
Ik heb een vreemde smaak in de mond.
Ik ruik luchtjes die anderen niet ruiken.
Ik voel me moe of heb voortdurend gebrek aan energie.
Ik heb geen zin iets te doen.
Ik voel me leeg.
Ik heb het gevoel het niet aan te kunnen, ik heb moeite de dagelijkse taken te vervullen.
Ik vind het moeilijk me te concentreren en logisch na te denken.
Ik heb moeite om mijn aandacht bij de dagelijkse dingen te houden.
Ik wil alleen maar met rust gelaten worden, wil mij terugtrekken.
Ik heb gevoel dat familie en vrienden me koud laten.
Ik heb het gevoel vergeetachtig te zijn of dat alles langs mij heen gaat.
Ik heb geen interesse om mezelf goed te verzorgen of er verzorgd uit te zien.
Mijn spreken is verward en/of ik gebruik andere woorden.
Ik heb het gevoel erg in de war te zijn.
Ik begin aan dingen maar ik maak ze niet af.
Ik vind het lastig over dagelijkse dingen te beslissen.
Anderen hebben moeite mij te volgen.
Ik word zonder duidelijke aanleiding plotseling boos of agressief.
Ik ben snel prikkelbaar of snauwerig.
Ik heb sombere/ depressieve gevoelens.
Ik heb weinig zelfvertrouwen.
Ik heb weinig vertrouwen in de toekomst.
Ik voel me schuldig.
Ik voel me zonder reden beroerd.
Ik voel me erg opgewonden.
Ik heb een rusteloze, weinig verkwikkende slaap.
Ik slaap veel.
Ik heb nare dromen.
Ik heb geen trek in eten.
Ik verlies gewicht.
Ik voel me nutteloos of hopeloos.
Ik heb voortdurend het idee iets te moeten doen, maar er is niets van belang om direct gedaan te worden.
Ik heb zeurende pijn in mijn hoofd, spieren en dergelijke.
Ik voel me angstig.
Ik voel me bezorgd of nerveus.
Ik gebruik veel alcohol en/of veel drugs.
Ik heb snel ruzie.
Ik ben koppig of ben onredelijk.
Ik voel me snel driftig of kwaad.
Ik ben te agressief of opdringerig.
Ik praat of lach in mezelf.
Het is belangrijk dat mensen weten dat psychose een behandelbare aandoening is en dat er hoop is op herstel. Met de juiste steun en zorg kunnen de meeste mensen een bevredigend leven leiden.